6 Μαρτίου 1910...Κιλελέρ

Αθήνα,1881. Το άγγελμα της ενσωμάτωσης της Θεσσαλίας στα ελλαδικά κρατικά όρια είναι πια γεγονός. Οι κολίγοι της Θεσσαλίας μέσα από την αλλαγή του 1881, αναζητούν διέξοδο από το φεουδαρχικό τρόπο διακυβέρνησής τους που κυριαρχούσε στα οθωμανικά χρόνια. . Η περίοδος της Ανεξαρτησίας σηματοδοτείται καίρια από το μέγα πρόβλημα της διανομής της γης στην πολυάριθμη αγροτική τάξη. Οι προσπάθειες που έγιναν προς το σκοπό αυτό ήταν ασύνδετες και έφεραν έντονη τη σφραγίδα της έλλειψης μιας ολοκληρωμένης πρότασης υπέρβασης του ζητήματος. Η απουσία ενός κινήματος, που θα δικαίωνε τον παλμό του λαού, δεν ήταν μια απλά ασύνετη απουσία. Το ηγετικό στρώμα της χώρας συστηματικά τορπίλιζε με όλα τα διαθέσιμα μέσα, κάθε κίνηση οργάνωσης του αγροτικού κόσμου. Ανεξάρτητα, πάντως από τις συγκυρίες που πλαισίωναν την κίνηση του 1881, η συνένωση της Θεσσαλίας, ήταν ένα μέγα βήμα προς τα μπρος. Το παράδειγμα του Μαρίνου Αντύπα, είναι πάντοτε διδακτικό... Ο Κεφαλλονίτης αγωνιστής, έχει πρόσβαση στις καρδιές των κολίγων. Αν τα πιο πάνω δίνουν ένα πλαίσιο ιστορικής αναφοράς στα δεδομένα του Θεσσαλικού κάμπου, σίγουρα οι αρχές του 20ου αιώνα προσθέτουν καινούργια:
α) Οι μεταρρυθμίσεις του Χαρίλαου Τρικούπη δεν έχουν χάσει την ιστορική τους μνήμη και αξία.
β) Η πολιτική αστάθεια της πρώτης δεκαετίας του αιώνα αυτού, στην οποία συνέβαλε και η εκρηκτικότητα του Κρητικού ζητήματος.
γ) Η συνεχιζόμενη επιβολή του Δ.Ο.Ε. (Διεθνής Οικονομικό Έλεγχος) ως το αποτέλεσμα του πολέμου του 1897 και ο ακόλουθος ασφυκτικός έλεγχος της οικονομίας της χώρας από τις «εγγυήτριες» Μεγάλες Δυνάμεις.
δ) Η πρώτη ανάπτυξη και διάδοση προοδευτικών και ριζοσπαστικών ιδεών με ορατή κοινοβουλευτική έκφραση την Ομάδα των «Κοινωνιολόγων» με επικεφαλής τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου.
ε) Το κίνημα στο Γουδί (15 Αυγούστου 1909) έδωσε μια ώθηση στο ανοργάνωτο αίτημα για «απαλλοτρίωση» και δημιούργησε πιο ευνοϊκές συγκυρίες για διεκδικητικές στιγμές του αγροτικού κόσμου.

Να γιατί το ξημέρωμα στις 6 Μαρτίου 1910 στη Λάρισα ήταν αλλιώτικο: οι αγρότες σταματούν πια να εκλιπαρούν τα αφεντικά στον κάμπο της Θεσσαλίας. Με κεντρικά συνθήματα «θέλουμε απαλλοτρίωση», «κάτω οι τσιφλικάδες», «θέλουμε τη Λευτεριά μας» διαδηλώνουν τη θέλησή τους να πάψουν πια να είναι οι παρίες της ελληνικής κοινωνίας, διεκδικώντας μια θέση στον ελληνικό ήλιο. Ένα ξεχείλισμα του πικρού αγροτικού ποτηριού γεμίζει τους δρόμους προς τη Λάρισα. Η απάντηση της κυβέρνησης ήταν άμεση. Η ένοπλη δράση χωροφυλάκων και στρατιωτών σήμαινε ένα σαφές μήνυμα προς τις οργανωμένες διεκδικήσεις των αγροτών. Η ισορροπία που επέβαλε η αριστοκρατία της γης δεν χωρούσε ανακατατάξεις. Στη Θεσσαλία 584 τσιφλίκια ελέγχουν τις παραδόσεις μιας αναχρονιστικής δομής. Εξάλλου, στο συνολικό ελλαδικό χώρο για μια σειρά δεκαετιών περίπου το 1/6 του καλλιεργήσιμου εδάφους είναι στη διάθεση των μικρογεωργών. Το υπόλοιπο, αν δεν κατέχεται από γαιοκτήμονες, «ευλογείται» από εκκλησιαστικούς κύκλους... Η προσπάθεια των στρατιωτικών δυνάμεων να επιβάλουν την τάξη των τσιφλικάδων στον κάμπο των μαρτυρίων, πέρασε μέσα από νεκρούς και τραυματίες. Η πρώτη μεγάλη διεκδικητική συγκέντρωση των κολίγων έπρεπε με κάθε τρόπο να μην επαναληφθεί. Οι νεκροί στο χωριό Κιλελέρ οργώνουν τις μνήμες των ελλήνων για πολλές δεκαετίες.
(Εφημερίδα, ΤΑ ΝΕΑ, 9-2- 1985)



Η εξέγερση του Κιλελέρ
Εκατό χρόνια από το θάνατο του Μαρίνου Αντύπα
Της Χριστιάννας Λούπα, 18-4-07

Όταν το 1881 οι Τούρκοι αποχώρησαν από τη Θεσσαλία
άφησαν πολλά προβλήματα πίσω τους. Το κυριότερο και πιο ιδιότυπο
ζήτημα ήταν το αγροτικό. Έλληνες κεφαλαιούχοι – κυρίως ομογενείς -
εμφανίστηκαν αμέσως ως ιδιοκτήτες τσιφλικιών, υποκαθιστώντας τους
Οθωμανούς προκατόχους τους, ισχυριζόμενοι ότι είχαν αγοράσει τη γη
από το τουρκικό δημόσιο με συμβόλαια που είχαν υπογραφεί στην
Κωνσταντινούπολη.
Με την ενσωμάτωση λοιπόν της Θεσσαλίας στην Ελληνική
επικράτεια οι κολλήγοι βρέθηκαν σε πολύ δεινότερη θέση από εκείνη
που βρίσκονταν επί Τουρκοκρατίας. Κι αυτό γιατί οι Έλληνες πλέον
τσιφλικάδες επέμεναν ότι είχαν δικαιώματα απόλυτης κυριαρχίας σε όλη
την ιδιοκτησία τους, ενώ οι καλλιεργητές - κολλήγοι είχαν περιπέσει σε
καθεστώς δουλοπάροικου, αφού ήταν υποχρεωμένοι να δίνουν στον
τσιφλικά το 1/2 ή το 1/3 της παραγωγής και άλλα προϊόντα, ενοίκιο για
τη βοσκή των ζώων τους και να στέλνουν μια γυναίκα για ζύμωμα.
Παράλληλα δούλευαν μέσα στα λασποχώραφα κάτω από άθλιες
συνθήκες, ζούσαν σε τρώγλες και ανέχονταν την ταπείνωση του
μαστιγώματος και του βιασμού των γυναικών τους από τους
μεγαλοκτηματίες. Επί Τουρκοκρατίας, αντίθετα, οι τσιφλικάδες είχαν
μόνο το δικαίωμα εισπράξεως των προσόδων επί των μεγάλων
εκτάσεων που κατείχαν, ενώ οι κολλήγοι είχαν πατροπαράδοτα
δικαιώματα επί των κοινόχρηστων χώρων του τσιφλικιού, δηλαδή της
γης, των σπιτιών, των δασών και των βοσκοτόπων.
Το μεγάλο λάθος των τότε κυβερνήσεων ήταν ότι εφάρμοσαν το
βυζαντινορωμαϊκό δίκαιο που ίσχυε στην Παλαιά Ελλάδα, αντί για το
οθωμανικό, παραγνωρίζοντας έτσι τα δικαιώματα των αγροτών. Όπως
ήταν φυσικό, τοπικές και όχι συντονισμένες εξεγέρσεις άρχισαν
σταδιακά να ξεσπούν στη Θεσσαλία, ταυτόχρονα με την άρνηση των
καλλιεργητών να δώσουν στους νέους τσιφλικάδες το γνωστό
«γήμορο», δηλαδή το μέρος από τη σοδειά που διεκδικούσαν.
Στο μεταξύ το κόμμα του Κουμουνδούρου θριαμβεύει με τη
φιλοαγροτική πολιτική του στη Θεσσαλία, πολλοί υπουργοί όμως
υποστηρίζουν τους τσιφλικάδες – μερικοί από τους οποίους είναι και
βουλευτές - με αποτέλεσμα να αρχίσουν αιματηρές συμπλοκές,
συλλήψεις και φυλακίσεις, κυρίως στη Δυτική Θεσσαλία. Οι
επιστήμονες και ο κόσμος της διανόησης τάσσονται στο πλευρό των
αγροτών, που θέλουν κι αυτοί να είναι ελεύθεροι όπως κι οι υπόλοιποι
Έλληνες. Ιδεολογικό κέντρο του αγροτικού κινήματος είναι ο Βόλος.
Οι συγκρούσεις αυτές, όχι μόνο δονούν το πανελλήνιο, αλλά
παίρνουν και νομικές, οικονομικές και κοινωνικές διαστάσεις. Οι
τσιφλικάδες, έχοντας χρήματα και την κυβέρνηση με το μέρος τους και
διαθέτοντας τους καλύτερους δικηγόρους κατορθώνουν μέχρι και δίκες
να εξαγοράζουν. Αντίθετα οι αγράμματοι και φτωχοί αγρότες αδυνατούν
να τα βγάλουν πέρα με τα νομικά τερτίπια, τις δολοπλοκίες και
σοφιστείες, αλλά και με τα τεράστια έξοδα που απαιτούν οι
μακροχρόνιες δίκες.
Καθώς τα χρόνια περνούν ωστόσο, παρ’ όλες τις περιπέτειες και
την ανέχεια, η αγροτική τάξη θα καταφέρει σιγά σιγά να μορφώσει
αρκετά από τα παιδιά της, που θα ηγηθούν πλέον τα ίδια του αγροτικού
κινήματος. Αυτός είναι και ο ένας από τους δύο παράγοντες που θα
συντελέσουν στις μεγάλες αγροτικές εξεγέρσεις και θα οδηγήσουν στα
συγκλονιστικά γεγονότα που θα ακολουθήσουν.
Γιατροί, δικηγόροι και δάσκαλοι, λοιπόν - γνήσια παιδιά της
αγροτιάς - κατορθώνουν να ενώσουν τον πληθυσμό σε αγροτικούς
συνδέσμους, την ώρα που η κυβέρνηση προσπαθεί να επιβάλλει τη
«Μορτή», ένα νομοσχέδιο που θα νομιμοποιούσε όλες τις αυθαιρεσίες
των τσιφλικάδων και θα καθιέρωνε τη σκλαβιά των αγροτών. Ο
Θεσσαλικός κάμπος βράζει απ’ άκρη σ’ άκρη.
Ηγετική φυσιογνωμία του κινήματος αποτελεί ο Κεφαλονίτης
νεαρός διανοούμενος και γνωστός αγωνιστής, Μαρίνος Αντύπας, που
περιδιαβαίνει τα Θεσσαλικά χωριά και ξεσηκώνει
τους αγρότες. Οι τσιφλικάδες αποφάσισαν να του
κλείσουν το στόμα μια για πάντα και τον
δολοφόνησαν στις 9 Μαρτίου 1907. Το αίμα του
όμως δεν πήγε χαμένο. «Θέλω και νεκρός να είμαι
ανάμεσά σας», συνήθιζε να λέει.. Κι έτσι κι έγινε. Ο
Αντύπας έγινε ήρωας και σύμβολο εξέγερσης για τους αγανακτισμένους
αγρότες.
Ο δεύτερος παράγοντας εξ άλλου, που έκανε το ποτήρι να
ξεχειλίσει, ήταν η στρατιωτική επανάσταση στο Γουδί στις 15
Αυγούστου 1909, που έφερε στο προσκήνιο δημοκρατικές δυνάμεις.
Αλλά και οι απεργίες των καπνεργατών του Βόλου έδωσαν θάρρος
στους αγρότες. Ο αξιωματικός Νικόλαος Ζορμπάς, αρχηγός της
επανάστασης και καταγόμενος από τις Μηλιές του Πηλίου, ενθάρρυνε
τους αγροτικούς συνδέσμους να ασκήσουν πίεση στους πολιτικούς με
υπομνήματα, ψηφίσματα και συλλαλητήρια. Το αίτημα είναι ένα: η
απαλλοτρίωση της γης.
Πράγματι, ογκώδη και αιματηρά συλλαλητήρια οργανώνονται
στα Τρίκαλα, στα Φάρσαλα, στο Βελεστίνο, στην Καρδίτσα, στο Βόλο
και τέλος στη Λάρισα, που είχε προγραμματιστεί για τις 6 Μαρτίου
1910. Το πρωί της ίδιας μέρας στο σιδηροδρομικό σταθμό του Κιλελέρ
έγιναν συμπλοκές, καθώς οι χωρικοί προσπαθούσαν να επιβιβαστούν
στο τρένο χωρίς εισιτήριο. Δύο νεκροί και πολλοί τραυματίες ήταν ο
απολογισμός. Παρόμοια επεισόδια έγιναν και αλλού με αποτέλεσμα οι
νεκροί να φτάσουν τους επτά. Οι συλληφθέντες παραπέμφθηκαν σε
δίκη, αθωώθηκαν όμως πανηγυρικά.
Η εξέγερση του Κιλελέρ, η μεγαλύτερη αγροτική κινητοποίηση
της νεότερης Ελλάδας, εκτός από την ηρωική της διάσταση, υπήρξε
ορόσημο στην ιστορία του αγροτικού κινήματος, γυρίζοντας τον τροχό
της μεταρρυθμιστικής πολιτικής των μετέπειτα κυβερνήσεων. Το πρώτο
δειλό βήμα έγινε ένα χρόνο αργότερα από τον Βενιζέλο, που πήρε
κάποια νομοθετικά μέτρα υπέρ των κολλήγων. Απαλλοτριώσεις όμως
δεν έγιναν ακόμα κι ένας λόγος ήταν οι βαλκανικοί πόλεμοι που
ακολούθησαν.
Οριστική λύση στο πρόβλημα δόθηκε αρκετά χρόνια αργότερα,
το 1923, όταν ανέκυψε το πρόβλημα των χιλιάδων ξεριζωμένων από τη
Μικρά Ασία. Με πρωθυπουργό τον Νικόλαο Πλαστήρα, άρχισε η
ανακατανομή της γης, προκειμένου να μοιραστούν χωράφια για
καλλιέργεια στους πρόσφυγες. Η Θεσσαλική γη, βασανισμένη και
ποτισμένη με το αίμα των παιδιών της, φαίνεται πως επιτέλους
ησύχασε. Ποτέ όμως δεν θα ξεχάσει εκείνους που αγωνίστηκαν,
φυλακίστηκαν και έδωσαν και τη ζωή τους ακόμα για μια καλύτερη ζωή,
για ελευθερία και δικαιοσύνη.
(Δημοσίευση: www.inArcadia.gr)




Ο ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ - Ο ΟΡΑΜΑΤΙΣΤΗΣ - Ο ΙΔΕΟΛΟΓΟΣ
Ο Μαρίνος Αντύπας γεννήθηκε το έτος 1872 στα Φερεντινάτα Πυλάρου, μεγαλύτερος γιος του Σπύρου Αντύπα και της Αγγελίνας το γένος Κλαδά από το Αργοστόλι. Αδέλφια του ήταν ο Μπάμπης ή (Μπαούτας) και η Αδελαίς.
Σπούδασε Νομική, τον βρίσκουμε το 1897 να παίρνει μέρος στη μάχη της Κρήτης και να τραυματίζεται.
Η έντονη κριτική που άσκησε στο παλάτι για την έκβαση της μάχης και οι φλογεροί του λόγοι τον έφεραν σε σύγκρουση με το καθεστώς.
Διώκεται και φυλακίζεται για ένα χρόνο στις φυλακές της Αίγινας.
Η υπ΄αριθ. 4176 διαταγή του Υπουργείου Δικαιοσύνης δίνει αυστηρή εντολή «Να μπει ο Αντύπας στην απομόνωση και να μην συνδιαλέγεται κανένας μαζί του. Σε περίπτωση μη συμμορφώσεως του Αντύπα προς τα παραπάνω να τον δέσουν μέσα στο κελί και να τον θέσουν «υπό άναλον δίαιτα». Το επίσημο κράτος διέταξε εγγράφως τον βασανισμό του Αντύπα.
Το 1900 επιστρέφει στη Κεφαλονιά και εκδίδει την εφημερίδα «Ανάσταση», διώχθηκε για τα άρθρα του με αποτέλεσμα να κλείσουν την εφημερίδα.
Την ίδια εποχή τον βρίσκουμε να βοηθάει τον πατέρα του, ο οποίος ήταν μαραγκός αλλά και ξυλογλύπτης, ένα από τα τέμπλα του είναι του Αγίου Γρηγορίου στο Χαμόλακο Πυλάρου.
Τότε γνώρισε την Βασιλικούλα Καλομοίρη κόρη σταφιδέμπορα από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.
Η κυρία « Κούλα», όπως την έλεγαν στο χωριό, ήταν γυναίκα από αρχοντική οικογένεια, αγάπησε τον Αντύπα και φύλαγε τα γράμματα του μέχρι τελευταία που πέθανε.
Ο Μαρίνος εκείνη την εποχή βάφτισε ένα κορίτσι, του έδωσε το όνομα Αναρχία, που το φώναζαν Άννα και άλλο ένα κατόπιν που του έδωσε το όνομα Επανάσταση και το φώναζαν Ανάσταση. Ίδρυσε το «Λαϊκό Αναγνωστήριο» η ΙΣΟΤΗΣ που έγινε το πνευματικό κέντρο του Νησιού.
Το 1903 φεύγει για το Βουκουρέστι όπου βρίσκει το θείο του Σκιαδαρέση τον οποίο έπεισε να έρθει στην Ελλάδα να αγοράσει κτήματα.
Πνεύμα ανήσυχο ο Μαρίνος επιστρέφει στην Κεφαλονιά και εκδίδει ξανά την εφημερίδα Ανάσταση, οι αρχές τον συλλαμβάνουν αλλά στη δίκη αθωώνεται.
Ο Αντύπας έλαβε μέρος στις εκλογές του 1906. Το κατεστημένο συσπειρώθηκε εναντίον του και φυσικά χάνει τις εκλογές. Φεύγει για τον Πυργετό της Θεσσαλίας που ο θείος του μαζί με τον συμπατριώτη του Μεταξά είχαν αγοράσει ένα μεγάλο κτήμα, τσιφλίκι.
Ο Αντύπας άρχισε να ασχολείται με το αγροτικό ζήτημα και τα δικαιώματα των αγροτών που ζούσαν σε άθλιες συνθήκες στην ύπαιθρο. Προτείνει να μην εργάζονται την Κυριακή αλλά να πηγαίνουν τα παιδιά Σχολείο. Άρχισε να τους διδάσκει ανθρώπινα δικαιώματα. Οι αγρότες τον λάτρευαν, οι τσιφλικάδες άρχισαν να ανησυχούν.
Σχεδόν αμέσως προετοίμασαν το σχέδιο δολοφονίας του. Πλήρωσαν το επιστάτη Κυριακού με 30.000 δραχ. να σκοτώσει τον Μαρίνο.
Ο Αντύπας προαισθάνθηκε το τέλος του κι έλεγε στους αγρότες «Εμένα θα με σκοτώσουν, μα όπου κι αν με βρει το κακό να ΄ρθείτε να με πάρετε, θέλω και νεκρός να είμαι ανάμεσά σας».
Το κακό δεν άργησε να έλθει και το βράδυ της 8ης Μαρτίου 1907 δέχθηκε πισώπλατα τη σφαίρα του Κυριακού.
Ο Θάνατός του προκάλεσε πανελλήνια συγκίνηση. Τάφηκε στο χώρο εκείνο που αγωνίστηκε. Οι αρχές κάλυψαν τον δολοφόνο του. Ο θείος του Σκιαδαρέσης, πικραμένος για το χαμό του ανιψιού του πούλησε το τσιφλίκι κι έφυγε.
Στην Πύλαρο η Αδελφότητα Κεφαλλήνων και Ιθακησίων Πειραιά σε συνεργασία με τις Κοινότητες Μακρυωτίκων και Αγίας Ευφημίας, «στους Μύλους», στο σημείο που είχε εκφωνήσει τον πολιτικό του λόγο έστησαν ανδριάντα, τιμώντας την μνήμη του.
(Copyright pylaros.gr 2010 - ΔΗΜΟΣ ΠΥΛΑΡΕΩΝ)