Ευφροσύνη Βασιλείου 1773 – 1801

ΤΗΣ ΚΥΡΑ ΦΡΟΣΥΝΗΣ
(Ιανουάριος 1801)

Ας δούμε τη θρυλική μορφή της ωραίας "αμαρτωλής" Γιαννιώτισας, καθώς συνδέεται η γοητευτική μορφή της με το Κάστρο και τη λίμνη. Μάλιστα η λίμνη στο στόμα του λαού ονομάζεται λίμνη της κυρα-Φροσύνης.
Η Φροσύνη, καλλονή των Ιωαννίνων, σύζυγος του Δημητρίου Βασιλείου, πλούσιου εμπόρου των Ιωαννίνων και ανιψιά του μητροπολίτη Λάρισας και κατόπιν Ιωαννίνων, Γαβριήλ Γκάγκα, φημισμένη για την ομορφιά, την καταγωγή και τη μόρφωσή της, δεν μπόρεσε να αντισταθεί στο έρωτα του γυιού του Πασά των Ιωαννίνων Μουχτάρ, στο διάστημα της απουσίας του συζύγου της στη Βενετία. Όταν ο Μουχτάρ στάλθηκε από τον αποστάτη Τζωρτζίμ στην Αδριανούπολη, η σύζυγός του που είχε μάθει τις ερωτικές σχέσεις του με τη Φροσύνη, ζήτησε από τον Αλή πασά την τιμωρία της αντιζήλου της. Ο Αλής, που το 1801 διήγε το 61ο έτος της ηλικίας του και που είχε θαμπωθεί από τα κάλλη της, επωφελούμενος της απουσίας του Μουχτάρ σε πολεμική εκστρατεία στην Αδριανούπολη, της πρότεινε να παρατήσει τον γιο του και να γίνει ερωμένη του. Η Φροσύνη αρνήθηκε και ο Αλή την απήγαγε και την έφερε στο χαρέμι του στις 10 Ιανουαρίου 1801. Ούτε τότε ενέδοσε η Φροσύνη στις προτάσεις του Αλή. Το νέο «όχι» της εξόργισε τον δυνάστη, που την φυλάκισε μαζί με άλλες 17 γυναίκας από τα Γιάννενα, για τις οποίες υπήρχαν υποψίες ότι είχαν μοιχεύσει, και τις καταδίκασε σε θάνατο δια πνιγμού στη λίμνη. Και μια νύχτα, στις 11 Ιανουαρίου 1801, τις κατέβασαν από τη σκάλα του βράχου του Ασλάν τζαμιού κάτω στη λίμνη, τις έβαλαν στη βάρκα, τις έκλεισαν σε δερμάτινα σακιά με βαριά λιθάρια και τις έπνιξαν στα νερά. Το σπίτι της Φροσύνης σφραγίστηκε και τα υπάρχοντά της δημεύτηκαν, τα δύο μικρά παιδιά της εγκατελείφθηκαν στους δρόμους, μια και κανεις δεν τολμούσε να τα αναλάβει, μέχρι που τα παρέλαβε ο θείος της μητέρας τους Επίσκοπος Γαβριήλ.
Σε μια-δυο μέρες το κορμί της κυρά-Φροσύνης ανέβηκε από το βυθό στην άκρη της λίμνης, ανάμεσα σε Στρούνι και Πέραμα.Τότε συγγενείς και φίλοι, χωρίς πομπές και τελετουργίες έθαψαν το σώμα της στην απόμερη εκκλησιά των Αγίων Αναργύρων στο Στρούνι(Αμφιθέα.)

Παρά το ηθικό και εθνικό της ολίσθημα (μορφή πρώιμου δοσιλογισμού), η λαϊκή μούσα την τίμησε, επειδή θεώρησε ότι εξαγνίστηκε με τον τραγικό της θάνατο:



Τ' ακούσατε τι γίνηκε 'ς τα Γιάννενα, τη λίμνη,
που πνίξανε τοις δεκαφτά με την κυρά Φροσύνη;
Αχ, Φροσύνη παινεμένη,
τι κακό παθες, καϊμένη!
Άλλη καμιά δεν τό βαλε το λιαχουρί φουστάνι,
πρώτ' η Φροσύνη το βαλε και βγήκε 'ς το σιργιάνι
Αχ, Φροσύνη παινεμένη,
και 'ς τον κόσμο ξακουσμένη!
Δε σ' τό ‘λεγα, Φροσύνη μου, κρύψε το δαχτυλίδι,
γιατί αν το μάθη ο Αλήπασας θε να σε φάη το φίδι;
Αχ, Φροσύνη μου καϊμένη,
τι πολύ κακό θα γένη!
Αν είστε Τούρκοι αφήστε με, χίλια φλωριά σας δίνω,
σύρτε με ‘ς το Μουχτάρπασα, δυο λόγια να του κρίνω"
Αχ, Φροσύνη μου καϊμένη,
τι κακό πολύ θα γένη!
«Πασά μου, πού είσαι, πρόβαλε, τρέξε να με γλυτώσης,
μέρωσε τον Αλή πασά, και δώσε ό τι να δώσης».
Αχ, Φροσύνη πέρδικά μου,
τι κακό ‘παθες, κυρά μου!
Εις το Βεζίρη τα φλωριά, τα δάκρυα δεν περνάνε,
και σένα μ' άλλαις δεκαφτά τα ψάρια θα σας φάνε.
Αχ, Φροσύνη πέρδικα μου,
μόκαψες τα σωθικά μου!
Νά ταν οι πέτραις ζάχαρη, να ρήχνανε 'ς τη λίμνη,
για να γλυκάνη το νερό για την κυρά Φροσύνη.
Αχ, Φροσύνη παινεμένη,
μέσ 'ς τη λίμνη ξαπλωμένη!
Φύσα, βοριά, φύσα, θρακιά, για ν' αγρίεψη η λίμνη,
να βγάλη ταις αρχόντισσαις και την κυρά Φροσύνη.
Αχ, Φροσύνη παινεμένη,
μεσ 'ς τη λίμνη ξαπλωμένη!
Φροσύν', σε κλαίει το σπίτι σου, σε κλαίνε τα παιδιά σου
σε κλαίν όλα τα Γιάννενα, κλαίνε την ομορφιά σου.
Αχ, Φροσύνη πέρδικα μου,
μόκαψες τα σωθικά μου!

Από τα λαϊκά άσματα και τις διηγήσεις, οι οποίες παρουσιάζουν διαφορετικές εκδοχές της ζωής της, παρέλαβε τη Φροσύνη η έντεχνη ποίηση (Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, Αλέξανδρος Ραγκαβής, Σωτήρης Σκίπης και Δημήτριος Βερναρδάκης), η οποία την εξιδανίκευσε και κατέστησε τον θάνατό της σύμβολο της κακουργίας του Αλή Πασά.

Η ωραία Φροσύνη δεν άφησε ασυγκίνητη τη λόγια ελληνική μουσική. Ο Παύλος Καρέρ έγραψε την όπερα «Κυρά Φροσύνη», βασισμένη στο ποίημα του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, η πρεμιέρα της οποίας δόθηκε στις 16 Νοεμβρίου 1868 στο θέατρο «Απόλλων» της Ζακύνθου. Ο Θεόδωρος Σπάθης άφησε μια ημιτελή όπερα βασισμένη στην «Kυρά Φροσύνη» του Σωτήρη Σκίπη, από την οποία έχει ηχογραφηθεί το «Τραγούδι της Κυρά Φροσύνης» για πιάνο και φωνή, ενώ ο Γεώργιος Σκλάβος έγραψε την ορχηστρική σουίτα «Κυρά Φροσύνη».

"...άλλη καμμιά δε τόβανε
το λιαχουρί του φ'στάνι,
μόνο η Φροσύνη τόβανε
κι βγήκι στου μεϊντάνι,
δε στό είπα βρε Φροσύνη μου
κρύφτο το δαχτυλίδι,
θε να το ιδεί ο Αλή πασιάς
κι να σι φάει του φίδι!"