Λιθογραφία από το βιβλίο « Περιηγήσεις στην Αίγυπτο και την Κρήτη», του C. Rochfort Scott, 19ος αιώνας
Σαν σήμερα, 25 Αυγούστου του 1898, 111 χρόνια πριν, το Ηράκλειο έζησε μια από τις πιο δραματικές στιγμές της ιστορίας του. Η μεγάλη σφαγή των χριστιανών από τους βαζιβουζούκους Τούρκους, τα αντίποινα των συμμάχων, οι φωτιές, οι δολοφονίες και οι καταστροφές τόσων μνημείων της πόλης σημάδεψαν για πάντα την ιστορία του.
Το 1898 η Κρήτη ήταν ανάστατη. Οι μεγάλες δυνάμεις, ήδη από το 1897, είχαν πατήσει στο νησί, με την ευκαιρία των ταραχών που δημιουργήθηκαν μετά την επανάσταση του 1896 κατά των Τούρκων.
Στις 25 Αυγούστου του 1898, με απόφαση των Ναυάρχων των μεγάλων δυνάμεων, απόσπασμα του αγγλικού στρατού επιχείρησε να εγκαταστήσει υπαλλήλους του στο φορολογικό γραφείο του Ηρακλείου που βρισκόταν στην περιοχή του ενετικού λιμανιού. Ο τουρκικός στρατός και οι μπέηδες με ένα καλά μελετημένο σχέδιο, και με την αφορμή αυτή, προχώρησαν σε ένα προσχεδιασμένο έγκλημα εναντίον των χριστιανών του Ηρακλείου.
Εκτέλεση βασιβουζούκων από απόσπασμα των μεγάλων δυνάμεων στο Ηράκλειο
Με αφορμή το διορισμό του Στυλιανού Μιχαήλ Αλεξίου στη θέση του πρώτου χριστιανού Διευθυντή των Φορολογικών Γραφείων (Τελωνείου), και ενώ οι νέοι υπάλληλοι πήγαιναν να αναλάβουν υπηρεσία στο τελωνείο της πόλης, εξαγριωμένοι μουσουλμάνοι (βαζιβουζούκοι) επιτέθηκαν, σ' αυτούς και στο βρετανικό στρατιωτικό τμήμα που τους συνοδεύει.
Σύντομα τα επεισόδια εξαπλώθηκαν σ' όλη την πόλη. Καταστήματα και σπίτια λεηλατήθηκαν, κτίρια πυρπολήθηκαν, ειδικά στην περιοχή Βεζίρ Τσαρσί (σημερινή οδός 25ης Αυγούστου), και δεκάδες χριστιανοί έπεσαν θύματα του βίαιου αυτού ξεσπάσματος. Ανάμεσά τους συμπεριλαμβάνονται και 17 Βρετανοί στρατιώτες, καθώς και ο Υποπρόξενος της Βρετανίας Λυσίμαχος Καλοκαιρινός. Η αντίδραση των Μεγάλων Δυνάμεων είναι άμεση και 17 μουσουλμάνοι εκτελούνται ως πρωταγωνιστές των επεισοδίων.
Το Βεζίρ Τσαρσί (σήμερα οδός 25ης Αυγούστου) όπως το ανεβαίνουμε από το λιμάνι προς το εσωτερικό της πόλης, αμέσως μετά την πυρπόληση
Η πυρπόληση του Ηρακλείου, Γεννάδειος Βιβλιοθήκη
«[...] ή είκών του Ηρακλείου! Φρικαλέα, αγρία, οδυνηρά. Όδυνηρωτέρα, ότι οι εν δοκιμασίαις διελθόντες τον βίον αυτών έσφάγησαν υπό τήν σκιάν τεσσάρων ευρωπαϊκών σημαιών [...]», γράφει εφημερίδα της εποχής.
Η Ενετική Πύλη του Μόλου, από την οποία ξεκίνησαν οι σφαγές. Σήμερα δεν υπάρχει. Ανατινάχθηκε από τους Άγγλους συμμάχους.
Οι 17 πρωταίτιοι συνελήφθησαν, κρίθηκαν ένοχοι για τους φόνους των Άγγλων και καταδικάστηκαν σε θάνατο. Οι ένοχοι για τα εγκλήματα κατά των χριστιανών είτε καταδικάστηκαν σε πολυετείς φυλακίσεις είτε απελάθηκαν.
«Χαρακτηριστική ή αποφασιστικότης των Άγγλων», έγραφε η εφημερίδα Άστυ στις 28 Αυγούστου 1898. «Το αδρανές μεγαλείον εκινήθη. Εντός 48 ωρών ό Τουρκικός στρατός θα αποσυρθή, ό στρατιωτικός νόμος θα λειτουργήση• οι πρωταίτιοι των φρικαλεοτήτων θ’ απαγχονισθουν… Ηλεκτρική ή διαταγή, ηλεκτρική και ή εκτέλεσις… αυτό ονομάζεται δύναμις ενός έθνους. Εάν το αίμα των Αρμενίων ήτο εύθηνόν, το των Άγγλων εξαγοράζεται ακριβότατα, δια βρόγχων και οβίδων…»
Ισχυρή μοίρα αγγλικού στόλου με τον ναύαρχο Νοέλ κατέπλευσε στο λιμάνι του Ηρακλείου και ο τουρκικός στρατός διατάχθηκε να αποχωρήσει από την πόλη καθώς και από άλλα φρούρια της Κρήτης. Στις 2 Νοεμβρίου και ο τελευταίος τούρκος στρατιώτης είχε αποχωρήσει από το νησί. Ένα μήνα αργότερα, 9 Δεκεμβρίου 1898, ο ύπατος Αρμοστής της Κρήτης Γεώργιος αποβιβάστηκε στη Σούδα.
Αρχηγός των βασιβουζούκων, στα γεγονότα του Ηρακλείου, ήταν ο περιβόητος Αλή Ούμπασης, που κρεμάστηκε μετά τα γεγονότα από τους Άγγλους. Πολλοί βασιβουζούκοι δεν καταγόταν από την Κρήτη, αλλά τους είχε φέρει ο τουρκικός στρατός και οι μπέηδες από άλλα μέρη της αυτοκρατορίας. Ορισμένοι από αυτούς, παρέμειναν στην Κρήτη, συνελήφθησαν αργότερα επί Κρητικής πολιτείας και απελάθηκαν στα μέρη από όπου είχαν έλθει. Η επίσημη τότε εφημερίδα Κρήτη και ο τοπικός τύπος αναφέρουν πολλά τέτοια ονόματα.
Βασιβουζούκοι κρατούμενοι στο αγγλικό πολεμικό πλοίο “Αφροδίτη”
Η σπάνια φωτογραφία, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο βιβλίο Ιστορία της Ελληνικής Φωτογραφίας 1839-1970 του Άλκη Ξανθάκη , που τραβήχτηκε από Άγγλο αξιωματικό, και δείχνει τους 17 μελλοθάνατους βασιβουζούκους να κρατούνται προσωρινά πάνω στο Αγγλικό πολεμικό «Αφροδίτη», από τα κατάρτια του οποίου κρεμάστηκαν ορισμένοι, φέρνει στο φως μια άγνωστη πτυχή της ιστορίας μας.
Πολλοί θεωρούσαμε ότι οι βασιβουζούκοι στην Κρήτη συνελήφθησαν, φυλακίσθηκαν και κρεμάστηκαν όλοι στην στεριά στην περιοχή του Ηρακλείου. Ένας λόγος ήταν και τα σκίτσα, που δημοσιεύτηκαν σε Ευρωπαϊκές εφημερίδες της εποχής, που δείχνουν σε σκίτσα το ξύλινο ικρίωμα με τις κρεμάλες στην στεριά, ενώ η φωτογραφία αποτελεί ντοκουμέντο και αποδεικνύει ότι οι πρωταίτιοι βασιβουζούκοι κρατούνται στο Αγγλικό πολεμικό «Αφροδίτη» και όπως αναφέρεται ορισμένοι κρεμάστηκαν από τα κατάρτια του.
Βασιβουζούκοι περνούν ανενόχλητοι μπροστά από φρουρά των μεγάλων δυνάμεωνhttp://grypas.heraklion.gr/
http://agonigrammi.wordpress.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου